####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00202
Uniform title: makuṭāgama vīraśaiva rescension
Main title: makuṭāgama vīraśaiva rescension kriyācaryāpāadau

Description: 
With kind permission of ārādhya candraśekharasvāmī head of 
jaṃgamavāḍī māṭha vārāṇasī and president of the śaivabhāratī
śodhapratiṣṭhāna

kriyācaryāpādau



Notes: 
Data-entered by the staff of Muktabodha under
the supervision of Mark S.G. Dyczkowski.

Revision 0: February 11, 2010

Publisher : śaivabhāratī śodhapratiṣṭhāna
Publication year : 1994
Publication city : <vArANasI>
Publication country : India
####################################################



प्रथमः पटलः

कैलासशिखरावासः कालकालः कृपानिधिः |
अपारमहिमाधारो महादेवो महेश्वरः || १ ||

अशेषजगदाधारं सर्वकारणकारणम् |
आदिमध्यान्तरहितमप्रमेयमनाकुलम् || २ ||

असंख्याताद्भुताचिन्त्यस्वशक्तिपरिशोभितम् |
परं शिवं समागम्य प्रणम्योवाच भक्तिमान् || ३ ||

रुद्र उवाच

आदिदेव कृपासिन्धो पञ्चकृत्यपरायण |
यतस्त्वं सर्वकर्ताऽसि सर्वज्ञः सर्वमप्यसि || ४ ||

अतः सर्वोपकाराय निगमागमसंहिताः |
शब्दार्थमुख्या भवता निश्वासवदुदीरिताः || ५ ||

श्रीमन्मुखादधिगतं मकुटं मकुटायितम् |
भगवन् श्रोतुकामोऽस्मि तदीयं भागमुत्तरम् || ६ ||

प्. २) उत्तमा यत्र कथ्यन्ते साक्षान्मोक्षप्रदायिनः |
विशिष्टधर्मा इति हि शाम्भवव्रतधारिणाम् |
उक्तं पुरस्ताद् भवता तदिदानीं निबोध मे || ७ ||

परशिव उवाच

शृणुष्वावेदयिष्यामि रहस्यं मकुटोत्तरे |
शाम्भवव्रतमाहात्म्यमाह्निकं व्रतिनामपि || ८ ||

अर्चाविशेषाः पूजोपकरणानां च साधनम् |
तदन्त्येष्टिप्रकारश्च कथ्यन्ते ह्यत्र संग्रहात् || ९ ||

शाम्भवव्रताचरणम्

तितीर्षुर्जन्मवाराशिं नानादुःखग्रहाकुलम् |
वेदागमान्तविदितं शाम्भवव्रतमाचरेत् || १० ||

प्. ३) तनुत्रयगतानादिमलत्रयविशोधनाः |
लिङ्गत्रयानुसन्धानविशोषितभवाब्धयः || ११ ||

कल्याणदेशिककृपाकर्तिताशेषबन्धनाः |
भक्तिदूतीसमानीतमुक्तिकान्तासमागमाः || १२ ||

ज्ञानसूर्योदयकृततमःकूटविपाटनाः |
वेधामनुक्रियादीक्षा यत्र ह्यन्तर्गताः पराः || १३ ||

शिरोव्रतं महागुह्यमिदं तेनैव लभ्यते |
यः कर्मसाम्यसंगत्या न पुनर्जन्मभाग्भवेत् || १४ ||

मोक्षशाम्भवव्रतयोः साध्यसाधनात्मकत्वम्

अमृतत्वं यदा रुद्र विषेण लभते जनः |
व्रतमेतद् विहायाथ दुःखस्यान्तं समेष्यति || १५ ||

प्. ४) न मामधन्यो यजते नाधन्यो मोक्षमिच्छति |
नाप्यधन्यः समाप्नोति शाम्भवव्रतमुत्तमम् || १६ ||

शाम्भवव्रतहीनः केवलः पशुः

यः सर्वशास्त्रविदपि कर्मयोगरतोऽपि च |
शाम्भवव्रतहीनोऽयं प्रोच्यते केवलः पशुः || १७ ||

शाम्भवव्रतमाहात्म्ये योऽर्थवादं हि मन्यते |
स सर्वयातनाभोगी भवत्येव न संशयः || १८ ||

इति श्रीमकुटागमे क्रियापादे शाम्भवव्रतमाहात्म्यनिरूपणं नाम 
प्रथमः पटलः || १ ||




द्वितीयः पटलः

रुद्र उवाच

परमेश्वर सर्वात्मन् परिपूर्णगुणाम्बुधे |
शाम्भवानामनुष्ठेयमाह्निकं सङ्गिरस्व मे || १ ||

परशिव उवाच

आह्निकं तु प्रवक्ष्यामि शाम्भवानामनुत्तमम् |
शृणुष्वावहितो भूत्वा भवपाशनिकृन्तनम् || २ ||

प्रातःकृत्यानि

बुद्ध्यमानो हि मद्भक्तो मुहूर्ते ब्रह्मसम्मिते |
संस्मरन् मामिष्टलिङ्गं कराभ्यां स्पर्शयेद् दृशोः ||
धर्मार्थावनुचिन्त्याथ माहेशान् प्रणमेदपि || ३ ||

व्रतिनं सत्रिणं दान्तं भक्तं लिङ्गाङ्गसङ्गिनम् |
प्रातःकाले तु यः पश्येत् स ईप्सितमवाप्नुयात् || ४ ||

पाषण्डं पतितं क्रूरमभक्तं देवनिन्दकम् |
प्रातरुत्थाय यः पश्येत् सोऽनिष्टं समवाप्नुयात् || ५ ||

प्. ६) शौचविधिः

बहिर्गच्छेदपि ततो दूरादावसथाद् बुधः |
उपवीतं लिङ्गसूत्रं पृष्ठतः कण्ठलम्बितम् |
कृत्वा प्रावृत्य च शिरो विण्मूत्रोत्सर्गमाचरेत् || ६ ||

ततो यावन्मनःशुद्धिर्मृत्स्नया च जलेन च |
शौचं कुर्यात् प्रयत्नेन शौचहीनो पतत्यधः || ७ ||

प्रक्षालिताङ्घ्रिपाणिश्च गण्डूषान् विसृजेदपि |
आत्मविद्याशिवाख्यानि तत्त्वानि स्वाहया सह |
आचामेदुच्चरन्नेवं त्रिवारं शाम्भवव्रती || ८ ||

प्. ७) दन्तधावनस्नानादिविधानम्

तत आम्रादिभिः काष्ठैर्दन्तधावनमाचरेत् |
प्रक्षाल्य च मुखं धीमानाचम्य च ततः परम् |
शिवतीर्थं विधायाथ प्रातःस्नानं समाचरेत् || ९ ||

संकल्पः सूक्तपठनं मार्जनं चाघमर्षणम् |
देवतातर्पणं चैव स्नानपञ्चाङ्गमुच्यते || १० ||

अप्रवाहोदकस्नानं विप्रपादावनेजनम् |
गायत्रीजपमर्घ्यं च आदित्याभिमुखश्चरेत् |
देवर्षितर्पणं कुर्याद् यक्ष्माणमपि तर्पयेत् || ११ ||

ततो धौते परीदध्याद् वाससी भानुदर्शिते |
आचम्य चैव संकल्प्य भस्मस्नानं समाचरेत् || १२ ||

भस्मस्नानत्रिपुण्ड्रधारणादिकम्

शिवाग्निजनितेनाथ यथाकल्पार्जितेन वा |
प्. ८) उद्धूल्य चैव सर्वाङ्गं भस्मना चावगुण्ठ्य च |
द्वात्रिंशत्सु प्रदेशेषु त्रिपुण्ड्रं धारयेत् क्रमात् || १३ ||

उत्तमाङ्गे ललाटे च कर्णयोर्नेत्रयोर्द्वयोः |
नासावक्त्रगलेष्वेवमंसद्वयमनन्तरम् || १४ ||

कूर्परे मणिबन्धे च हृदये पार्श्वयोर्द्वयोः |
नाभौ गुह्यद्वये चैव ऊर्वोः स्फिग्बिम्बजानुषु || १५ ||

जङ्घाद्वये पादयोश्च द्वात्रिंशत् स्थानमुत्तमम् |
ततः पुनश्च संकल्प्य रुद्राक्षान् बिभृयान्नरः || १६ ||

रुद्राक्षधारणम्

शिखायामेकरुद्राक्षं त्रिंशत्तु शिरसा वहेत् |
षट्त्रिंशत्तु गले दद्याद् बाह्वोः षोडश षोडश || १७ ||

द्वादश मणिबन्धेऽपि स्कन्धे पञ्चशतं वहेत् |
अष्टोत्तरशतैर्मालां जपयज्ञे प्रकल्पयेत् |
सुप्ते पीते सदा कालं रुद्राक्षान् बिभृयान्नरः || १८ ||

प्. ९) त्रिशतं त्वधमं पञ्चशतं मध्यममुच्यते |
सहस्रमुत्तमं प्रोक्तमेवं भेदेन धारयेत् || १९ ||

शिरसीशानमन्त्रेण मुखे तत्पुरुषेण तु |
अघोरेण गले धार्यं तेनैव हृदयेऽपि च || २० ||

अघोराख्येन मन्त्रेण करयोर्धारयेत् सुधीः |
पञ्चाशदक्षसहितां व्योमव्यापीति चोदरे || २१ ||

पञ्चब्रह्मभिरङ्गैश्च त्रिमालाः पञ्च सप्त च |
अथवा मूलमन्त्रेण सर्वाण्यक्षाणि धारयेत् || २२ ||

सूर्यार्घ्यदानं गायत्रीजपः

ततो मद्वपुषे सूर्यायार्घ्यत्रितयमर्पयेत् |
अथ मद्देवतां देवीं सावित्रीं प्रयतो जपेत् || २३ ||

प्. १०) शिवाग्निसप्तजिह्वोपासनम्

घोरां मम तनुं वह्निं समुपासीत संयतः |
सुवर्णा कनका रक्ता कृष्णा चैव तु सुप्रभा |
बहुरूपाऽतिरक्ता च सप्त जिह्वाः प्रकीर्तिताः || २४ ||

सुवर्णा वारुणी जिह्वा कनका मध्यमा स्मृता |
रक्ता चैवोत्तरा जिह्वा कृष्णा याम्यदिशि स्थिता || २५ ||

सुप्रभा पूर्वदिग्जिह्वा अतिरक्ताऽग्निगोचरा |
ऐशानी बहुरूपा च जिह्वास्थानान्यनुक्रमात् || २६ ||

विवाहे वारुणी जिह्वा मध्यमा यज्ञकर्मसु |
उत्तरा चोपनयने दक्षिणा पितृकर्मसु || २७ ||

पूर्वदिक् सर्वकाम्येषु आग्नेयी शान्तिकर्मसु |
ऐशानी चोग्रकार्येषु सदा होमस्य शस्यते || २८ ||

पञ्चवक्त्रयुतं रक्तं सप्तजिह्वाविराजितम् |
दशहस्तं त्रिनेत्रं च सर्वाभरणभूषितम् || २९ ||

प्. ११) रक्तवस्त्रपरीधानं पङ्कजोपरि संस्थितम् |
बद्धपद्मासनासीनं दशायुधसमन्वितम् || ३० ||

कनका बहुरूपा चातिरक्ता तु ततः परम् |
सुप्रभा चैव कृष्णा च रक्ता चान्या हिरण्मयी || ३१ ||

ऊर्ध्ववक्त्रे स्थितास्तिस्रः शेषाः प्रागादिदिक्स्थिताः |
शिवाग्निमेवं ध्यात्वैव सायंप्रातर्हुनेद् बुधः || ३२ ||

गुरुशरणागतिः

अग्निकार्यं विधायाथ कर्तव्यमभिवादनम् |
शरणागतिस्तु कर्तव्या गुर्वादिभ्यो यथा शृणु || ३३ ||

दक्षहस्तेन संगृह्य निश्चलो लिङ्गपेटिकाम् |
पादाङ्गुष्ठौ गुरोः सव्यहस्तेन परिगृह्य च |
संस्पर्शयन्नेत्रयोस्त्रिर्गुर्वादीन् शरणं व्रजेत् || ३४ ||

प्. १२) दिवसद्वितीयतृतीयचतुर्थभागकृत्यानि

एभिश्चाष्टांशकमह आद्यमेवं समापयेत् |
द्वितीये च तथा भागे ह्यभ्यसेन्निगमागमान् |
जपेदध्यापयेच्चाथ शास्त्राण्यपि विचारयेत् || ३५ ||

समित्पुष्पकुशादीनि यथा लाभमुपाहरेत् |
भागे यतेत तार्तीये पोष्यवर्गार्थसिद्धये || ३६ ||

भागे त्वथ चतुर्थे तु स्नानार्थं मृदमाहरेत् |
शिवतीर्थं विधायाथ मध्याह्नस्नानमाचरेत् || ३७ ||

मध्याह्नस्नानसन्ध्योपासनम्

भस्मस्नानं विधायाथ त्रिपुण्ड्रमपि धारयेत् |
माध्याह्निक्यौ तथा सन्ध्ये निर्वर्त्य च यथाविधि |
अथ पञ्च महायज्ञाः कर्तव्या गृहिणाऽन्वहम् || ३८ ||

प्. १३) देवान् ऋषींस्तद्गणांश्च तर्पयित्वा यथाक्रमम् |
पितॄन् दिव्यानदिव्यांश्च तर्पयेत् पितृतीर्थतः |
वैश्वदेवं तु निर्वर्त्य पूजां माध्याह्निकीं चरेत् || ३९ ||

मध्याह्नपूजाभेदाः

महतीं वा गुरुं वापि लघ्वीं वा यतचेतनः |
कालेषु षट्सु पूज्योऽहं त्रिसन्ध्यमथवा पुनः || ४० ||

अभोजने विनिर्दिष्टाऽवसरा त्वन्यदा परा |
षट्स्थलोक्तविधानेन महापूजां समाचरेत् || ४१ ||

भस्मशययाञ्चिते वामकरपीठेऽभिमन्त्रिते |
इष्टलिङ्गं सुविन्यस्य उत्तरास्याभिसम्मुखः |
पूजयेद् अवधानेन भावनापूर्णसाधनः || ४२ ||

प्. १४) पण्डितं वाऽथ मूर्खं वाऽतिथिं पूजान्त आगतम् |
मामेव मत्वा सम्पूज्य तोषयेन्मतिमान् नरः || ४३ ||

भुञ्जानोऽपि हि मां ध्यायेद् वाचा संकीर्तयेदपि |
न विद्यते तदाशौचं पवित्रः सर्वदाऽस्म्यहम् || ४४ ||

उपभुज्य प्रसादं मे ततो माहेश्वरोऽन्वहम् |
मुखं करं च प्रक्षाल्य द्विराचम्येक्षणे स्पृशेत् || ४५ ||

स्तोत्राण्यपि पठन्नेवं तदन्नं परिणामयेत् |
ततश्चासायमपि च साधयेदर्थमात्मनः || ४६ ||

सायंसन्ध्योपासनम्

निर्वर्त्य स्नानमाग्नेयं सायं तु प्रयतः शुचिः |
उपास्य पश्चिमे सन्ध्ये होमकार्यं विधाय च || ४७ ||

सायन्तनीमवसरां वैश्वदेवं समाचरेत् |
अथार्धरात्रिकीं पूजां निर्वर्त्यातिथिमर्चयेत् || ४८ ||

प्. १५) रात्रिशयनक्रमः

ततः शययां सुखकरीमधिशयय शुचिस्तु माम् |
ध्यायन् शयीत च सुखमुत्सृष्टाखिलचिन्तनः || ४९ ||

उक्तं मया कृत्यजातमाह्निकं मत्पदप्रदम् |
ये नरा नानुतिष्ठन्ति ते यान्ति नरकान् बहून् || ५० ||

इति श्रीमकुटागमे क्रियापादे आह्निकविधिनिरूपणं नाम द्वितीयः पटलः || 
२ ||



तृतीयः पटलः

रुद्र उवाच

अप्रमेयगुणाधार जगदाधार शाश्वत |
अर्चाविशेषानधुना निबोधय महागुरो || १ ||

परशिव उवाच

शृणु रुद्र प्रवक्ष्यामि पूजाभेदाननुत्तमान् |
पूजा हि त्रिविधा प्रोक्ता गुर्वी च महती लघुः || २ ||

त्रिविधा पूजा

महतीमुत्तमः कुर्याद् गुर्वीं मध्यम एव च |
लघ्वीमशक्तः कुर्याच्च सायंमध्याह्नकालयोः || ३ ||

अभोजने ह्यवसरा नियता प्रातरादिषु |
षट्कालमर्चनां कुर्यात् त्रिकालमथवा बुधः || ४ ||

मण्डलविधानम्

पद्मं त्ववसराख्यायां नवपद्मं लघौ स्मृतम् |
गुर्व्यां महत्यामपि च भद्रं तत्त्वं हि मण्डलम् || ५ ||

प्. १७) वर्तिकासंख्या

तिस्रस्त्ववसरायां स्युर्वर्तिका विहिताः किल |
लघ्व्यां नव द्वादश वा ताः पुनः सम्प्रकीर्तिताः |
षट्त्रिंशदष्टादश वा गुर्वर्चायां समीरिताः || ६ ||

अष्टोत्तरशतं वापि त्रिशतं वा सहस्रकम् |
गुर्व्यां महत्यामपि च वर्तिका ज्वालयेदपि || ७ ||

दीपाराधनम्

लघ्व्यामवसरायां वा दीप एकः समीरितः |
चत्वारो वा तथा द्वौ वा महत्यां च गुरावपि || ८ ||

जपसंख्याविधानम्

लघ्व्यामवसरायां चाप्यष्टोत्तरशतं जपेत् |
गुर्व्यां महत्यामपि च मूलं दशशतं जपेत् || ९ ||

नीराजनम्

दर्शनं त्ववसराभिख्यमुत्तराभिख्यमित्यपि |
नीराजनत्रयं प्रोक्तमवसरायां महामते || १० ||

दर्शनाख्यावसराख्यं मज्जनाभिख्यमित्यपि |
माङ्गल्याख्यं च कर्पूरं शृङ्गाराख्यं महाभिधम् || ११ ||

प्. १८) आनन्दाख्यमसंख्यातं नवनीराजनानि तु |
लघ्वर्चनायामेतानि कीर्तितानि भवन्ति हि || १२ ||

सानुरागं च ताम्बूलाभिख्यं पूर्वोदितैः सह |
एकादश महत्यां च गुर्व्यां नीराजनानि हि || १३ ||

अप्रदीप्यैव दीपं तु न च संकल्पमाचरेत् |
रङ्गवल्लीं प्रदीपं च गन्धाद्यैरभिपूजयेत् || १४ ||

नैवेद्यम्

अवसरायामवसरं निवेद्यं सम्प्रकीर्तितम् |
महानिवेदनं कार्यं लघ्व्यादिषु महामते || १५ ||

महानिवेद्यं तत्प्रोक्तं क्षुच्छान्तिकरणक्षमम् |
निवेद्यमवसरं तद्धि क्षुच्छान्त्यनुपयोगि यत् || १६ ||

इति श्रीमकुटागमे क्रियापादेऽर्चाविशेषविधिनिरूपणं नाम तृतीयः 
पटलः || ३ ||



चतुर्थः पटलः

रुद्र उवाच

अचिन्त्यमहिमाधार कृपाकूपार शङ्कर |
पूजोपयुक्तद्रव्याणां साधनं ब्रूहि मेऽधुना || १ ||

परशिव उवाच

पञ्चामृतादिनाऽभिषेकः कर्तव्यः

मधु गव्यं दधि क्षीरं घृतं शर्करया समम् |
अभिषेकाय शस्तं स्याच्छुद्धोदकमनुत्तमम् || २ ||

एलोशीरलवङ्गानि कस्तूरी चन्द्रकं तथा |
पञ्चद्रव्याणि वा चन्द्रं कस्तूरी कुङ्कुमं तु वा |
अभिषेकजले योज्यमेलोशीरयुगं तु वा || ३ ||

चन्दनम्

रोचनं कुङ्कुमं चैला कर्पूरं कोष्ठमेव च |
कृष्णागरुश्च कस्तूरी समचन्दनसंयुतम् || ४ ||

प्. २०) क्षोदो वा विल्वखण्डस्य कृतमालस्य वा तथा |
गन्धो वा देवदारोश्च मम प्रियकराः स्मृताः || ५ ||

पुष्पाणि

द्रोणं वकं च पुन्नागं तथा मन्दारपुष्पकम् |
नन्द्यावर्तं श्रियावर्तं करवीरार्कके तथा || ६ ||

शतपत्रं कुवलयं लोध्रं धत्तूरमेव च |
पाटलं चम्पकं विल्वं तमालं कर्णिकारकम् || ७ ||

मातुलुङ्गमुनी चैव प्रियङ्गुर्देवदारुकम् |
कृतमालाग्निमन्थौ च मालती मल्लिका तथा || ८ ||

निर्गुण्डी च विकर्णी च बहुपर्णी तथाऽजिता |
कह्लारमतसीपुष्पं कुसुम्भं कमलं तथा |
शस्तानि मम पूजायां तस्मात् तैर्मां सुपूजयेत् || ९ ||

सात्त्विक - राजस - तामसपुष्पाणि

शुभ्रवर्णानि पुष्पाणि सात्त्विकानि भवन्ति हि |
तानि मुक्तिप्रदानि स्युर्भक्तानां मह्यमर्पणात् || १० ||

राजसान्यरुणान्येवं प्रदद्युर्भोगमीप्सितम् |
मिश्राणि पीतवर्णानि भुक्तिमुक्तिप्रदानि हि |
पुत्रपौत्रसुवर्णादिसर्वाभीष्टप्रदानि च || ११ ||

प्. २१) कृष्णानि तामसानि स्युर्विना नीलोत्पलं भुवि |
वर्जनीयानि यत्नेन न तैर्मामर्चयेज्जनः || १२ ||

कालभेदेन प्रशस्तानि पुष्पाणि

नन्द्यावर्तं श्रियावर्तं श्वेतार्कं श्वेतपङ्कजम् |
लक्ष्मीपाटलपुन्नागा मालती शङ्खिनी तथा || १३ ||

पलाशाशोकबकुलरक्तागस्त्यसुमानि च |
प्रातःकालिकपूजायां प्रशस्तानि भवन्ति हि || १४ ||

कृतमालं च धत्तूरं करवीरं च द्रोणकम् |
चम्पकं पाटलं चैव कमलं चोत्पलं तथा |
मध्याह्नकालपूजायां प्रशस्तानि स्मृतानि हि || १५ ||

जातिर्नीलोत्पलं चैव कदम्बं केतकी तथा |
स्थलपद्मं च पूगं च नागदन्तिसुमं तथा |
अर्धरात्रिकपूजायां प्रशस्तानि भवन्ति हि || १६ ||

कनकं च कदम्बं च केतकी जातिरेव च |
अर्धरात्रेऽर्पणीयानि नान्यथा भक्तितत्परैः || १७ ||

पारिजातं प्रातरेव सायं स्याच्चन्द्रकान्तकम् |
मध्याह्न एव युक्ता स्यान्नित्यं मध्याह्नमल्लिका || १८ ||

प्. २२) त्रिकालमल्लिका चैव कनकाम्बरमेव च |
द्रोणं च विल्वपत्रं च प्रशस्तानि हि सर्वदा || १९ ||

वर्ज्यानि ग्राह्याणि च पुष्पाणि

यूथिका मदयन्ती च माधवी च शिरीषकम् |
बन्धूकं सर्जकं चैव विभीतं कुन्दमेव च || २० ||

लाङ्गली दाडिमं दीप्तं निम्बं कार्पासमेव च |
कूष्माण्डं शाल्मली चैव मत्स्याक्षी शिग्रुपुष्पकम् || २१ ||

श्रीकर्णं च कपित्थं च तिन्त्रिणीकुसुमं तथा |
सर्वदा वर्जनीयानि मदनुग्रहकाङ्क्षिभिः || २२ ||

विल्वारग्वधदूर्वापामार्गं चम्पकपत्रकम् |
जम्बूकदम्बदमनद्रोणमरुवकपत्रकम् || २३ ||

शङ्खिनीपद्मह्रीबेरसिन्धुवारादिपत्रकम् |
शस्तं स्यान्मम पूजायामेतैर्मां सम्यगर्चयेत् || २४ ||

विल्वपत्रं तु कथितं सर्वपत्रोत्तमोत्तमम् |
नीलोत्पलं च पुष्पेषु करवीरं विशिष्यते |
द्रोणमारग्वधं चैव सर्वपुष्पोत्तमोत्तमम् || २५ ||

प्. २३) सौवर्णानि पत्रपुष्पाणि

पुष्पपत्रैस्तु सौवर्णैरष्टोत्तरशतेन वा |
पञ्चाशता वा सम्पूज्य चानन्तफलमश्नुते || २६ ||

नास्ति निर्माल्यतादोषः सौवर्णेषु सुमेष्वपि |
पत्रेषु च ततस्तैस्तु भक्तो नित्यं समर्चयेत् || २७ ||

सौवर्णपत्रपुष्पाणां तथा विल्वदलस्य च |
न पर्युषितता तस्मात् तानि संगृह्य पूजयेत् || २८ ||

विविधधूपसम्पादनम्

धूपसम्पादनं वक्ष्ये शृणुष्वावहितः पुनः |
कर्पूरागरुतक्कोलजातीफललवङ्गकम् || २९ ||

जटामांसी च सिंही च मुस्ता चन्दनमेव च |
घृतमिश्रमिदं प्रोक्तं दशाङ्गं सुमनोहरम् || ३० ||

चन्दनागरुकर्पूरकस्तूरं कुङ्कुमं तथा |
तक्कोलैला नागपुष्पं लवङ्गत्वक् तथैव च |
यक्षकर्दममेतद्धि मम प्रीतिकरं स्मृतम् || ३१ ||

चन्दनागरुकर्पूरलवङ्गत्वक् च सिंहकम् |
एला तथा जटामांसी प्राजापत्याभिधं स्मृतम् || ३२ ||

प्. २४) चन्दनागरुकर्पूरं कस्तूरतिलकं तथा |
लवङ्गं हसिता मुस्ता विजयाख्यं प्रकीर्तितम् || ३३ ||

कर्पूरकृष्णागरु च ह्नीबेरं कुङ्कुमं तथा |
कोष्ठं तथा चन्दनं च क्रमवृद्धियुतं यथा || ३४ ||

एकद्वित्रिचतुःपञ्चषड्भागं मधुमिश्रितम् |
शीतारिसंज्ञितमिदं मम प्रीतिकरं स्मृतम् || ३५ ||

चन्दनागरुकर्पूरसिंहीसर्जरसांस्तथा |
कोष्ठं मुस्तां च सञ्चूर्ण्य विजयाख्येन योजितम् |
कर्पूरकल्याणमिति कीर्तितं मुक्तिसाधनम् || ३६ ||

चन्दनागरुकस्तूरीमुस्तासिंहकचूर्णकम् |
अमृताख्यमिति प्रोक्तममृतत्वप्रदायकम् || ३७ ||

तक्कोलपूगकर्पूरजातीफललवङ्गकम् |
सुगन्धसंज्ञितमिदं भोगमोक्षप्रदं मतम् || ३८ ||

गुग्गुलुः केवलं सप्तजन्मपापविनाशकः |
तथा चन्दनधूपोऽपि सर्वाघौघनिषूदनः |
एवं सौगन्धिको धूपः सर्वकामार्थसाधकः || ३९ ||

प्. २५) अथ श्वेतागरोर्धूपः केवलं मुक्तिदायकः |
साज्यगुग्गुलुधूपस्तु महाभोगप्रदायकः || ४० ||

तमालचूर्णसहितो महिषाक्षस्य धूपकः |
मम प्रीतिकरस्तस्माद् मत्सायुज्यप्रदायकः || ४१ ||

दीपसम्पादनम्

दीपसम्पादनं वक्ष्ये संशृणुष्वावधानतः |
उत्तमं गोघृतं प्रोक्तं मध्यमं महिषीघृतम् |
अधमं तिलतैलं स्यादीशस्यान्तकसूदन || ४२ ||

निम्बैरण्डकरञ्जानां तैलं यत्पूतिगन्धि च |
नोपयोज्यमिदं पुत्र मद्दीपाय कदाचन || ४३ ||

न दीपमप्रज्वाल्यैव शुभकर्म समाचरेत् |
दैवं पैतृकमप्येवमन्यथा विफलं भवेत् || ४४ ||

पञ्चसूत्रलिङ्गलक्षणम्

शृणुष्वावहितः पुत्र वक्ष्ये लिङ्गस्य लक्षणम् |
प्. २६) स्फाटिकादीनि लिङ्गानि शक्तियुक्तानि चार्पयेत् |
पञ्चसूत्रात्मकं लिङ्गं पूजयेदिष्टसिद्धये || ४५ ||

लिङ्गवृत्तसमं पीठं दीर्घं विस्तारमुन्नतम् |
तदर्धं गोमुखं चैव पञ्चसूत्रं प्रकीर्तितम् || ४६ ||

शिवाधिक्ये भवेन्मृत्युः शक्त्याधिक्ये धनक्षयः |
शिवशक्तिसमं लिङ्गं भुक्तिमुक्तिफलप्रदम् || ४७ ||

न न्यूनमर्धाङ्गुलतोऽधिकं नाङ्गुलमानतः |
पञ्चसूत्रसमायुक्तमिष्टलिङ्गं धरेत् सदा || ४८ ||

इष्टलिङ्गे कलापूर्णे गुरुदत्ते महोत्तमे |
न लक्षणं परीक्षेत गुरुणा पावितं यतः || ४९ ||

प्. २७) भक्तः स्वशक्त्यानुगुणार्जितं पुष्पं फलं तथा |
मनसा सर्वसामग्रीं परिपूर्णां विभावयेत् || ५० ||

भक्त्यैव परिपूर्णा या सा पूजा सफला भवेत् |
सर्वमुक्तं समासेन किमतः श्रोतुमिच्छसि || ५१ ||

इति श्रीमकुटागमे क्रियापादे पूजोपकरणसम्पादनं नाम चतुर्थः 
पटलः || ४ ||




पञ्चमः पटलः

रुद्र उवाच

आवाहनं कथं देव तव सर्वगतस्य तु |
संस्थापनं कथं नु स्यात् सन्निधानं कथं प्रभो |
कस्मिन् मुखे समर्प्यं स्यान्नैवेद्यं ते वदस्व मे || १ ||

अभोज्यं भोज्यमिति च कथ्यते ते निवेदितम् |
भोज्यं केषामभोज्यं च केषां स्यात् तद्विवेचय || २ ||

परशिव उवाच

आवाहनम्

देशान्तरप्राप्तिरूपावाहनं व्यापकस्य मे |
न सम्भवेत् तथापि स्यात् कर्तुर्भावनया परम् || ३ ||

लिङ्गाद्यभिमते देशे यदभिव्यञ्जनं मम |
तदेवावाहनमिति भावयस्व महामते || ४ ||

संस्थापनम्

लिङ्गबेराद्यभिमतसदाशिवहृदम्बुजे |
ममावस्थापनं यत्तत् संस्थापनमितीर्यते || ५ ||


प्. २९) संनिधान-संनिरोध-अवगुण्ठन-सकलीकरणानि


सन्निधानमिति प्रोक्तमात्मनोऽभिमुखीकृतिः |
आपूजान्तं सन्निधानप्रार्थनं सन्निरोधनम् || ६ ||

कवचेनाच्छादनं तु यत्तदेवावगुण्ठनम् |
हृदयादिन्यास एव सकलीकरणं मतम् || ७ ||


अमृतीकरणम्


पञ्चानां हृदयादीनां नानावर्णयुजामपि |
मद्वर्णतानुसन्धानममृतीकरणं हि तत् || ८ ||


देवस्य कथं कुत्राभिमुखता


स्थण्डिले चरलिङ्गे च साधकाभिमुखोऽस्म्यहम् |
प्रत्यग्वक्त्रस्तु कुम्भादौ स्थिरे द्वाराभिसम्मुखः || ९ ||

प्. ३०) पञ्चवक्त्रपूजाप्रकारः

प्रपत्तव्यं भोगमोक्षकामैर्मे दक्षिणं मुखम् |
तस्मात् तदाभिमुख्येन कार्यं हि मम पूजनम् || १० ||

बाहुहृद्गुह्यचरणैः साकमूर्ध्वमुखं मम |
आत्मनोऽभिमुखत्वेन प्रकल्प्यैव समर्चयेत् || ११ ||

भक्ष्यभोज्यान्नपानादि लेह्यं चोष्यमनेकधा |
ऊर्ध्ववक्त्रे प्रदातव्यं यत्किञ्चिदिह चोदितम् || १२ ||

आचारलिङ्गादीनां स्थितिः

पञ्चवक्त्रेषु नैवेद्यस्यार्पणं तद्विशिष्यते |
सद्योजातः किलाचारो वामदेवो गुरुः स्मृतः || १३ ||

अघोरस्तु शिवः प्रोक्तश्चरस्तत्पुरुषो भवेत् |
ईशानस्तु प्रसादः स्याद्विशिष्टस्तु महानहम् || १४ ||

प्. ३१) प्रसादग्रहणम्

तस्मादनुदिनं भक्तः सर्वं भोज्यं च सर्वदा |
षड्लिङ्गेभ्यः समर्प्यैव गृह्णीयादवधानतः || १५ ||

निर्माल्यविचारः

मदीयभुक्तं निर्माल्यं भोज्यं चैव चतुर्विधम् |
धर्ममर्थं च कामं च मोक्षं च ददते क्रमात् || १६ ||

निर्माल्यं निर्मलं शुद्धं निर्मलत्वादनिन्दितम् |
तस्मादभोज्यं निर्माल्यमशुद्धैरशिवात्मकैः || १७ ||

अशुद्धात्मा शुद्धिलोभान्मद्भुक्तं पावनं परम् |
भक्षयन्नाशमाप्नोति रसभोक्ता यथा द्विजः || १८ ||

जिह्वाचापल्यसंयुक्तः शैवसंस्कारवर्जितः |
शैवनिर्माल्यभोजी चेद् रौरवं नरकं व्रजेत् || १९ ||

मल्लिङ्गधारिणो लोके देशिका मत्परायणाः |
मदेकशरणास्तेषु योग्यं नैवान्यजन्तुषु || २० ||

प्. ३२) चण्डो नाधिकृतः

चण्डभोज्यं दुराधर्षं नान्यभोगाय कल्पितम् |
बाणलिङ्गे चरे लोहे रत्नलिङ्गे स्वयम्भुवि |
प्रतिमासु च सर्वासु न चण्डोऽधिकृतो भवेत् || २१ ||

असमर्प्य ग्रहणे दोषः

स्वेष्टलिङ्गे च यद्दत्तं चरुकं तन्न संशयः |
पत्रं पुष्पं फलं तोयमन्नपानाद्यमौषधम् |
आपद्यपि न भुञ्जीत यन्मह्यमसमर्पितम् || २२ ||

निवेदितभोजने सायुज्यप्राप्तिः

मत्पूजापरमो नित्यं मन्निवेदितभोजनः |
मद्ध्यानपरमो योगी मत्सायुज्याय कल्पते || २३ ||

इति श्रीमकुटागमे क्रियापादे आवाहनादिविधिकथनं नाम पञ्चमः 
पटलः || ५ ||

क्रियापादश्च समाप्तः




चर्यापादे प्रथमः पटलः

कैलासवासी भगवान् महादेवो महेश्वरः |
महाकैलासनिलयं महाकारुणिकोत्तमम् || १ ||

पञ्चपञ्चमुखं देवं पञ्चाशद्भुजमण्डितम् |
पञ्चब्रह्ममयं शान्तं पञ्चकृत्यपरायणम् || २ ||

परं शिवं समालोक्य प्रणम्य विनयान्वितः |
पप्रच्छैवं कृपाविष्टो लोकानुग्रहकाङ्क्षया || ३ ||

रुद्र उवाच

अशेषजगदाधार निराधार परात्पर |
सर्वतत्त्वादिभूत श्रीदेवदेव नमोऽस्तु ते || ४ ||

श्रीमद्दिव्यागमान्तेषु निगमान्तेषु च स्फुटम् |
शाम्भवव्रतमादिष्टं भवता शीघ्रमुक्तिदम् || ५ ||

प्. ३४) ये द्विजास्तदनुष्ठानतत्परा लिङ्गधारिणः |
अवसानविधिं ब्रूहि तेषां सद्भक्तियोगिनाम् || ६ ||

परशिव उवाच

साधु पृष्टं त्वया वत्स भक्तलोकोद्दिधीर्षुणा |
शृणु वक्ष्यामि भक्तानामवसानविधिं परम् || ७ ||

शाम्भवव्रतनिष्ठानामवसानविधिः

येनैव संस्कृतः शीघ्रं दीक्षितो मुक्तिमाप्नुयात् |
येनैव संस्कृतः शीघ्रं दीक्षासाफल्यमश्नुते |
येनैव संस्कृतो यायादभक्तोऽपि परां गतिम् || ८ ||

शाम्भवव्रतनिष्ठानामिष्टलिङ्गाङ्गसङ्गिनाम् |
कथितो मत्पदावाप्त्यै शिवमेधविधिः श्रुतौ || ९ ||

प्. ३५) शिवमेधशब्दनिर्वचनम्

शिवे मयि प्रविष्टानां मेध आराधनात्मकः |
शिवमेध इति ख्यातः करणीयो मुमुक्षुभिः |
विशिष्टः पितृमेधोऽयं शिवमेध इति स्मृतः || १० ||

भक्तिज्ञानविहीनोऽपि शिवपदं प्राप्नोति

सर्वस्य प्रतिशिवेति भूमिस्तोयस्य इत्यपि |
श्रुतयो विदधत्येव समाधिं भक्तियोगिनाम् || ११ ||

भक्त्या ज्ञानेन हीनोऽपि युक्तोऽपि महतैनसा |
सोऽपि मत्पदमागच्छेच्छिवमेधेन संस्कृतः || १२ ||

मद्भक्तौ च मदर्चायां मज्ज्ञाने शाम्भवव्रते |
यो मुक्तिसिद्धिं सन्दिग्धे स ध्रुवं नरकं व्रजेत् || १३ ||

शाम्भवीये व्रते चैव तदन्त्येष्टिविधावपि |
अविश्वासपरो मूर्खो नरकान्नहि निःसरेत् || १४ ||


लिङ्गाङ्गिदेहदहने दोषः


शाम्भवव्रतिनो देहं दहेद् यो मूढचेतनः |
नरके दह्यते सोऽयं सर्वदा यमकिङ्करैः || १५ ||

प्. ३६) मद्भक्तानां मुमुक्षूणां संस्कारायैव देहिनाम् |
पितृमेधे समाख्यातः समाधिविधिरुत्तमः || १६ ||

नृणां कर्मैकसक्तानां पुनरावृत्तिशालिनाम् |
दहनोपस्कृतः प्रोक्तो ह्यवसानविधिर्मया || १७ ||

लिङ्गाङ्गसङ्गिनां वत्स चानावृत्तियुजां सताम् |
समाध्युपस्कृतः प्रोक्तो ह्यवसानविधिः परः || १८ ||

ब्रह्मचारी गृहस्थो वा वानप्रस्थो यतिस्तु वा |
चीर्णव्रतो यदि मृतस्तस्य देहं न दाहयेत् || १९ ||

शाम्भवव्रतनिष्ठानां प्रेतत्वं नास्ति

शाम्भवव्रतनिष्ठानां प्रेतत्वं नहि विद्यते |
प्रेतत्वेन विमुक्तस्य कर्मलोपो न शङ्क्यते || २० ||

अपसव्यादिनिषेधः

लिङ्गभावयुजामेषामपसव्यं न युज्यते |
अतः प्रेतक्रियाः सर्वाः शाम्भवेषु न योजयेत् || २१ ||


प्. ३७) वीरशैवानां समाधिसंस्कारः


समाधिर्मोक्षधर्मोऽयं सर्वधर्मापवादकः |
समाधिसंस्कृते तस्माद्धर्मलोपो न शङ्क्यते || २२ ||

समाधिसंस्क्रिया साक्षान्मत्सान्निध्यप्रदायिनी |
दहनं प्रथितं लोके पितृलोकैकसाधकम् || २३ ||

मदीयभक्तगात्राणां समाधिर्विहितो मया |
ये त्वविश्वासिनो लोके मदुक्तविधिषु ध्रुवम् |
न बहिर्निःसरेयुस्ते कदाऽपि नरकार्णवात् || २४ ||

इति श्रीमकुटागमे चर्यापादे शाम्भवान्त्येष्टिप्रशंसा नाम प्रथमः 
पटलः || १ ||




द्वितीयः पटलः

रुद्र उवाच

परमेश्वर सर्वात्मन् सर्वकारण शाश्वत |
उच्चिक्रिमिषुणा सद्यः कर्तव्यं तन्निबोध मे || १ ||

परशिव उवाच

उच्चिक्रिमिषोर्भस्मस्नानादिकम्

उच्चिक्रिमिषुराश्वेव मययावेशितचेतनः |
कर्तुं दानादिकं स्नानमाग्नेयादिकमाचरेत् || २ ||

घृतधौताम्बरो भूम्यामासीनश्च कुशासने |
उद्धूलनं त्रिपुण्ड्राणि धृत्वा भूत्या यथोदितम् | रुद्राक्षान् बिभृयादेव 
शिरःकण्ठकरादिषु || ३ ||

भस्मरुद्राक्षधारी तु यश्चापि म्रियते यदि |
सोऽपि रुद्रत्वमाप्नोति किं पुनर्मानुषादयः || ४ ||

प्. ३९) उत्क्रान्तिमथ विज्ञाय निमित्तैराशुभाविनीम् |
आत्मन्यग्नीन् समारोप्य याते अग्नेति मन्त्रतः |
भस्मादायाग्निरित्याद्यैर्विमृज्याङ्गानि संस्पृशेत् || ५ ||

अविदितकालस्य पुत्रेण दानादिकं कर्तव्यम्

अथाविदितकालः सन् समुत्क्रान्तिं लभेत चेत् |
तत्पुत्र आशु कुर्वीत आत्मारोपं यथाविधि || ६ ||

आत्मन्यारोपितस्यास्य वह्नेः प्रशमनाय वै |
षड्ध्वशुद्धैः कर्तव्यो ह्यप्सु होमस्त्वनन्तरम् || ७ ||

आत्मन्यग्नीन् समारोप्य होममप्सु विधाय च |
हिरण्यं च यथाशक्ति दद्याद् गां लिङ्गमेव च || ८ ||

अत्युत्क्रान्तौ प्रवृत्तस्य सुखोत्क्रमणसिद्धये |
तुभ्यं सम्प्रददे धेनुमिमामुत्क्रान्तिसंज्ञिताम् || ९ ||

प्. ४०) पुनरावृत्तिरहितशिवसायुज्यसिद्धये |
इदं सम्प्रददे तुभ्यं शिवलिङ्गं सुपावनम् || १० ||

दानसाद्गुण्यकामेनावश्यं देया सुदक्षिणा |
हीनं दक्षिणया सर्वं व्यर्थं भवति शङ्कर || ११ ||

लिङ्गदानमहिमा

ब्रह्माण्डकोटिदानेन यत्फलं भवतीश्वर |
तत्फालं समवाप्नोति शिवलिङ्गप्रदानतः || १२ ||

स्थूलदेहविलापनम्

सर्वाङ्गलिङ्गसाहित्यं नित्यमा प्रायणादपि |
भावयेदवधानेन शिवसायुज्यसिद्धये || १३ ||

आयुषः प्राणमित्येवं तत्त्वान्यपि च योजयेत् |
यथाक्रमं कारणेषु स्थूलदेहं विलापयेत् || १४ ||

देहच्छिद्राणि गगने श्वसने श्वाससन्ततिम् |
ऊष्माणं ज्वलने वारिण्यसृक्पूयकफादिकम् || १५ ||

प्. ४१) अस्थिमांसादिकठिनभागान् भूमौ यथोदयम् |
विलाप्यैवं स्थूलदेहं सूक्ष्मं चापि विलापयेत् || १६ ||

सूक्ष्मदेहविलापनम्

शूलिन् सूक्ष्मशरीरस्य विलापनमपि शृणु |
करणप्रेरकत्वेन देवानां तत्र मुख्यताम् |
आलोक्य तत्रेन्द्रियाणि विषयैः सह योजयेत् || १७ ||

वक्तव्यसहितां वाचं वह्नाविन्द्रे सशिल्पकौ |
पाणी विष्णौ पदे गत्या रत्योपस्थं प्रजापतौ |
पायुं विसर्गसहितं मृत्यौ शर्व विलापयेत् || १८ ||

दिशासु सह शब्देन श्रोत्रं स्पर्शैः सह त्वचम् |
वायौ दिनेशे रूपेण चक्षुषि प्रविलापयेत् || १९ ||

रसेन वरुणे जिह्वां गन्धैर्घ्राणं सहाश्विनोः |
मन्तव्येन मनश्चन्द्रे बुद्धिं बोध्यैश्चतुर्मुखे |
रुद्रे सहाहङ्कर्तव्यैरहङ्कारं विलापयेत् || २० ||

प्. ४२) भोक्तृत्वादिविकाराद्यैः क्षेत्रज्ञे सह योजयेत् |
चित्तं चेतयितव्यैश्च गुणकार्योक्तदैवतैः |
विकारवन्तं तमपि मयि ब्रह्मणि योजयेत् || २१ ||

क्षित्यादिभूताहङ्कारमहदव्यक्तसंज्ञिनाम् |
विकारहेतुभूतानां स्वस्वहेतौ लयः क्रमात् || २२ ||

सर्वाङ्गलिङ्गसाहित्यभावनम्

सर्वाङ्गलिङ्गसाहित्यं नित्यमा प्रायणादपि |
भावयेदवधानेन मम सायुज्यसिद्धये || २३ ||

सर्वेष्वङ्गेषु सर्वत्र सर्वदा सर्वतोमुखम् |
लिङ्गं गुरूपदेशेन ज्ञातं यत्तत् प्रकाशते || २४ ||

एकमेव परं लिङ्गमङ्गेऽस्मिन् सुप्रतिष्ठितम् |
सर्वतोमुखमाभाति नामरूपक्रियात्मना || २५ ||

प्. ४३) इष्टलिङ्गादिभावनम्

इष्टलिङ्गं तु बाह्याङ्गे प्राणलिङ्गं तथान्तरे |
भावलिङ्गं तथैवास्मिन्नात्माङ्गे सुप्रतिष्ठितम् || २६ ||

हृदयाङ्गे महालिङ्गं श्रोत्राङ्गे तु प्रसादकम् |
त्वगङ्गे चरलिङ्गं तु दृगङ्गे शिवलिङ्गकम् || २७ ||

जिह्वाङ्गे गुरुलिङ्गं तु नासिकाङ्गे तथैव च |
आचारलिङ्गमश्रान्तं सुप्रतिष्ठितमेव हि || २८ ||

यथा ज्ञानेन्द्रियाङ्गेषु क्रमाल्लिङ्गं प्रतिष्ठितम् |
तथा कर्मेन्द्रियाङ्गेषु क्रमाल्लिङ्गं प्रतिष्ठितम् || २९ ||

अप्रतर्क्यमनिर्देश्यं चेतनावागगोचरम् |
सर्वशक्त्यपि सर्वज्ञं सच्चिदानन्दलक्षणम् || ३० ||

प्रायश्चित्तसमाचरणम्

भावयन्नेति तद्भावं भावपूतेन चेतसा |
गणानुज्ञां गृहीत्वाऽतः प्रायश्चित्तं समाचरेत् || ३१ ||

प्. ४४) सर्वजन्मार्जितानीह पातकानि महान्त्यपि |
लिङ्गजङ्गमगुर्वङ्घ्रितीर्थप्राशनतस्तथा |
नश्यन्ति तत्क्षणादेव नात्र कार्या विचारणा || ३२ ||

महाशैवव्रतस्थानां मद्भक्तानां विशेषतः |
न निष्कृत्यन्तरं मुख्यं मत्तीर्थप्राशनादृते || ३३ ||

अन्त्यकाले तु यस्याऽस्ये दीयते मत्पदोदकम् |
सोऽपि सद्गतिमाप्नोति यश्चाचारबहिष्कृतः |
तथा मन्नामधेयानि कीर्तयेदवधानतः || ३४ ||

शिवनामस्मरणम्

शिव शिव शिव चेति व्याहरन् वै त्रिवारं
त्यजति निजतनुं यः स्वायुषोऽन्त्यक्षणेऽस्मिन् |
भवति भवभयानां छेदकः पूर्वशब्दो
न भवत इतरौ तौ कल्पितात्मोपकारौ || ३५ ||

मरणसमये मन्त्रश्रावणम्

ततश्च कर्णमन्त्राणि श्रावयेयुः सुतादयः |
षडक्षरं दक्षकर्णे निषदश्चैव शाश्वतीः || ३६ ||

प्. ४५) तत उत्क्रान्तिवेलायां कर्पूरं ज्वालयेदपि |
अणुः पन्थेत्यर्चिरादिगत्यर्थं मन्त्रमुच्चरन् || ३७ ||

इति श्रीमकुटागमे चर्यापादे उच्चिक्रिमिषुकर्तव्यविधिर्नाम द्वितीयः पटलः || 
२ ||



तृतीयः पटलः

रुद्र उवाच

विश्वातीत जगद्योने सर्वाधार परात्पर |
दृष्ट्वोत्क्रान्तिं ततः कर्त्रा किं कर्तव्यं वदस्व मे || १ ||

परशिव उवाच

उत्क्रान्तासुं परीक्ष्याथ कर्ता संशुद्धचेतनः |
स्नात्वा धृतत्रिपुण्ड्रश्च रुद्राक्षसमलङ्कृतः || २ ||

कर्माधिकारसिद्ध्यर्थं गणानुज्ञा

कर्माधिकारसिद्ध्यर्थं कृत्वा गणनमस्कृतिम् |
तदभ्यनुज्ञां गृह्णीयाद् यथाशक्तिप्रदानतः || ३ ||

मृताहदानं तत्सर्वपर्वदानाद् विशिष्यते |
तद्यथाशक्ति दातव्यं द्रविणं पितृहितैषिणा || ४ ||

प्. ४७) दोषप्राप्तौ प्रायश्चित्तम्

ऊर्ध्वोच्छिष्टादिसम्प्राप्तौ प्रायश्चित्तं समाचरेत् |
प्राजापत्यप्रतिनिधिं दद्याद् द्रव्यं यथोदितम् || ५ ||

खट्वायां मरणे प्राप्ते प्राजापत्यं समाचरेत् |
गां वा हिरण्यं दद्याच्च तद्दोषविनिवृत्तये || ६ ||

निशि कृष्णे च पक्षे च मरणे दक्षिणायने |
ताः सूर्या इति वै षड्भिर्हुत्वा कुर्याच्च संस्क्रियाम् || ७ ||

इष्टलिङ्गसंस्कारः

लीनप्राणशरीरं तु श्रीरुद्रेणाभिषिच्य च |
भस्मरुद्राक्षगन्धाद्यैरलङ्कृत्येष्टलिङ्गकम् || ८ ||

करे निवेश्य सम्पूज्य पेटिकायां निधाय च |
विमाने तद्वपुः स्थाप्य सर्वमङ्गलनिस्वनैः || ९ ||

प्. ४८) विमानवाहकनामानि

महोक्षो वृषभश्चैव नन्दीशो नन्दिकेश्वरः |
एतैश्च नामभिर्युक्तांश्चतुरो वाहकान् वृणेत् || १० ||

शिवारामं प्रति नयनम्

शिवारामं प्रति नयेत् तैर्वृतैर्वाहकैः सुतः |
अग्रे मङ्गलनिस्वानाः सम्भारास्तदनन्तरम् |
पूजाद्रव्याणि संस्कर्ता विमानं बान्धवाः क्रमात् || ११ ||

निवीतिनो वहेयुस्तद्विमानं वाहका अमी |
निषदः प्रब्रुवाणाश्च गच्छेयुर्बान्धवा अपि || १२ ||

इति श्रीमकुटागमे चर्यापादे समाधिदेशप्रापणं नाम तृतीयः पटलः || 
३ ||




चतुर्थः पटलः

रुद्र उवाच

अनन्तशक्तिकलितलीलावैभवशोभित |
भूनिक्षेपविधानं तदशेषं ब्रूहि मे विभो || १ ||

परशिव उवाच

समाधिस्थलनिर्देशः

शिवालयसमीपे वा शिवारामस्य वाऽन्तिके |
शिवतीर्थसमीपे वा विल्वमूले नदीतटे |
समाधिं कारयेत् प्राज्ञो वक्ष्ये तल्लक्षणं शृणु || २ ||

समाधिरचनाप्रकारः

चतुरस्रं पञ्चपादं दीर्घं विस्तारमेव च |
खातं नवपदं त्वाद्यं सोपानं चैकपादकम् |
द्वितीयं द्विपदं प्रोक्तं तृतीयं त्रिपदं तथा || ३ ||

वेदिका च त्रिपादेन तस्य दक्षिणतो दिशि |
त्रिकोणं च प्रकर्तव्यं त्रिपादं दीर्घमायतम् || ४ ||

प्. ५०) खात्वा मा वो रिषदिति गोमयेनोपलिप्य च |
रङ्गवल्याप्यलङ्कृत्य गायत्र्या प्रोक्ष्य वारिणा || ५ ||

अग्निरित्यादिना भस्मशययां सम्यग् विधाय च |
विकीर्य पत्रपुष्पाणि चतुर्दिक्षूपरि ह्यधः || ६ ||

समाधौ देहनिक्षेपः

षडक्षराणि विन्यस्य मूलेनैवाभिमन्त्र्य च |
तदत्सु तूर्यवृन्देषु पुष्पवृष्टौ चरत्यपि || ७ ||

चित्तिः पृथिव्यग्निरिति चानुवाकान् समुच्चरन् |
स्वस्तिकासनरूपेण तच्छरीरमुदङ्मुखम् |
शम्भो हव्यं गृहाणेति निदधीत विले तदा || ८ ||

भस्मलवणमृत्तिकापूरणम्

ऋतं तप इति पठन् भस्मना लवणेन च |
मृत्तिकाभिः पूरयेताप्याकण्ठं तदनन्तरम् || ९ ||

प्. ५१) सर्वस्य प्रतिशिवेति मूर्धानं दिव इत्यपि |
सजलं भस्म मृत्पिण्डं पितुर्मूर्धनि निक्षिपेत् |
ततश्च पूरयेद् गर्तं भस्मना मृत्स्नयापि च || १० ||

सचैलं स्नानं केशश्मश्रुवपनं च

वस्त्रं सन्धापयेदादौ ततः स्नानं समाचरेत् |
सचेलस्तु पुनः स्नात्वा केशश्मश्रूणि वापयेत् || ११ ||

ब्राह्मणस्वर्णघातादिपापानि विविधानि च |
केशानाश्रित्य तिष्ठन्ति तस्मात् केशान् वपाम्यहम् || १२ ||

मेरुमन्दरतुल्यानि पापानि विविधानि च |
केशानाश्रित्य तिष्ठन्ति तस्मात् केशान् वपाम्यहम् |
इति मन्त्रं परिपठन् केशश्मश्रूणि वापयेत् || १३ ||

प्. ५२) शिखिलक्षणम्

अग्नेरिव शिखा यस्य विद्याज्ज्ञानमयी शिखा |
स शिखीत्युच्यते विद्वानितरे केशधारिणः || १४ ||

इति श्रीमकुटागमे चर्यापादे समाधिविधिकथनं नाम चतुर्थः पटलः || 
४ ||



पञ्चमः पटलः

रुद्र उवाच

अनादिनिधनानन्तकल्याणगुणवारिधे |
भूनिक्षेपानन्तराणि कृत्यान्यपि निबोध मे || १ ||

परशिव उवाच

समाधिस्थले सवृषभलिङ्गस्थापनपूजनम्

निर्वृत्तवपनः स्नात्वा भूतिरुद्राक्षभूषितः |
गणानुज्ञां गृहीत्वाऽथ दिव्यरूपाप्तये पितुः || २ ||

पञ्चभिर्नवभिर्वाऽथ वृषभैरभिशोभितम् |
पितृनामाङ्कितं लिङ्गं समाधौ स्थापयेत् सुतः || ३ ||

तदा दद्याद् गवादीनि दानानि दश चादरात् |
समाधिस्थापितं लिङ्गं सवृषं पूजयेदपि || ४ ||

मृद्घट्टनादिव्यापारजाततापोपशान्तये |
क्षीरेण तर्पयेदिष्टलिङ्गादीनि महेश्वर || ५ ||

प्. ५४) पित्रे दद्यादनुदिनं त्रिसंख्यानुदकाञ्जलीन् |
वासोदकादिकं नैव देयं पितृहितैषिणा || ६ ||

नग्नप्रच्छादनाराधनम्

प्रविश्य ज्ञातिभिः सार्धं दीपेन सहितं गृहम् |
नग्नप्रच्छादनाभिख्यं कुर्यादाराधनं सुतः || ७ ||

समाधिस्थापितलिङ्गस्य दशाहपर्यन्तं रक्षणम्

समाधिस्थापितं लिङ्गं दशाहान्न विचालयेत् |
जन्त्वादिभिर्विचलिते यथास्थानं निधाय तत् || ८ ||

प्राणायामत्रयं कृत्वा तत् स्पृष्ट्वा व्याहृतीर्जपेत् |
तस्मिन् स्वरूपतो नष्टे विधिवत् स्थापयेत् पुनः || ९ ||

प्. ५५) दिव्यदेहावाप्तिक्रमः

प्रथमाहिककृत्येन तस्य मूर्धाऽभिजायते |
नासिकाश्रवसी नेत्रे द्वितीयाहिककृत्यतः || १० ||

ग्रीवा वक्षो भुजौ चापि तृतीयेऽह्नि भवन्त्यपि |
नाभिस्थानं लिङ्गगुदे चतुर्थेऽह्नि भवन्त्यमी || ११ ||

ऊरू तु पञ्चमे स्यातां चर्म षष्ठे भवेदपि |
सप्तमेऽह्नि सिराः सर्वा जायन्ते तद्विधानतः || १२ ||

अष्टमेऽह्नि च जायेरन् सर्वरोमाण्यनन्तरम् |
नवमाहिककृत्येन वीर्यं तस्याभिजायते || १३ ||

दशमाहिककृत्येन तृप्तिस्तस्य परा भवेत् |
आराधनं ततः कार्यं दिव्यरूपवतः पितुः || १४ ||

एकोद्दिष्टविधानेन रुद्रत्वं तस्य जायते |
तत्त्वसंयोजनवशाद् महेशत्वं पुनर्भवेत् || १५ ||

प्. ५६) नवाराधनक्रमः

प्रथमेऽह्नि तृतीयेऽह्नि पञ्चमे सप्तमे तथा |
नवमैकादशाह्नोश्च नवाराधनमाचरेत् || १६ ||

अन्तर्दशाहे दर्शो वा संक्रान्तिर्वा भवेद्यदि |
तदा समापयेदन्यः सुतस्तु न समापयेत् || १७ ||

अदीक्षितपितृपुत्रयोर्दीक्षाक्रमः

पित्रोर्मरणकाले तु दीक्षाहीनः सुतो यदि |
अन्त्यक्रियाऽस्य निर्वर्त्या पुत्रे निक्षिप्य कर्तृताम् || १८ ||

अदीक्षितो यदि पिता तत्तनोर्नहि संस्कृतिः |
तमावाह्याथ कूर्चायां दीक्षां दत्त्वा यथोदितम् |
समाधिं सुविधायाथ नित्यकर्मादिकं चरेत् || १९ ||

प्. ५७) पितुः पिता तत्पिता वा दीक्षाहीनो मृतो यदि |
पितुस्तदैक्यसिद्ध्यर्थं दीक्षां परोक्षमाचरेत् || २० ||

स्थण्डिले कूर्चमानीय मृतमावाह्य नामतः |
परोक्षदीक्षाकरणे स लिङ्गी भवति ध्रुवम् || २१ ||

दशमदिने वपनक्षीरतर्पणादिकम्

ज्ञातयः सप्तमादर्वाक् कनिष्ठा दशमेऽहनि |
वापयेयुश्च ते सर्वे कर्तृभिः सह सर्वदा || २२ ||

स्नात्वा धृतत्रिपुण्ड्राश्च ते कुर्युः क्षीरतर्पणम् |
ततः कुर्याद् यथाशक्ति दशदानानि यत्नतः || २३ ||

सवृषभलिङ्गविसर्जनम्

समाधिलिङ्गं सवृषमुद्वास्य वसने तथा |
निधाय तीर्थमानीय विसृजेत् तत्र संयतः || २४ ||

प्. ५८) होमपुण्याहवाचनादिकम्

लिङ्गमुद्वास्य च स्नात्वा तिलामलकवारिभिः |
गाणपत्याभिधं चैव होममानन्दसंज्ञितम् || २५ ||

कुर्यात् पितृगणैः साकमानन्दसमवाप्तये |
पुण्याहवाचनं कृत्वा ततो गच्छेद् गृहं प्रति || २६ ||

इति श्रीमकुटागमे चर्यापादे लिङ्गस्थापनादिविधिकथनं नाम पञ्चमः 
पटलः || ५ ||




षष्ठः पटलः

रुद्र उवाच


अप्रमेयगुणाधार चिदानन्दैकसागर |
एकादशेऽह्नि कर्तव्यं वदस्व करुणानिधे || १ ||

परशिव उवाच

एकादशाहकृत्यानि

एकादशेऽहनि स्नात्वा माहेशान् वै निमन्त्र्य च |
रुद्रहोमं विधायादौ वृषोत्सर्जनमाचरेत् || २ ||

उत्सृजेद् वृषभं श्वेतं रोहितं नीलमेव वा |
तृप्त्या वै नन्दिकेशस्य मम सान्निध्यलब्धये |
निराभार्याश्रमयुते सिद्धे न वृषमुत्सृजेत् || ३ ||

षोडशाराधनानि

आद्यमासिकमुख्यानि षोडशाराधनानि च |
रुद्रगणाराधनं च वृषोत्सर्गाभिधं तथा || ४ ||

प्. ६०) पञ्चाशद् रुद्राराधनम्

आचारादिकषड्लिङ्गस्थलषट्कसमाश्रयम् |
अनुत्तरं च पञ्चाशद् रुद्राराधनमाचरेत् || ५ ||

एकादशे भवेदाद्यमूने मास्यूनमासिकम् |
त्रैपक्षिकं त्रिपक्षे स्यादूनषाण्मासिकं तथा |
प्रतिमासं मृताहस्सु ऊनाब्दं चेति षोडश || ६ ||

एकादशेऽह्नि वै कुर्यात् षोडशाराधनान्यपि |
द्वादशाहे तदा कुर्यात् तत्त्वसंयोजनं सुतः || ७ ||

एकोद्दिष्टलक्षणम्

एकोद्दिष्टविधानेन तत्त्वसंयोगसिद्धये |
क्रियते यदेकमुद्दिश्य त्वेकोद्दिष्टं प्रकीर्तितम् || ८ ||

प्. ६१) शैवाराधने वर्ज्यानि

विश्वेदेवा न पूज्यन्ते नाभिश्रवणमुच्यते |
प्रदक्षिणं विसर्गश्च सीमान्तगमनं नहि || ९ ||

माहेश्वरभोजनम्

एकादशेऽह्नि माहेशानेकादश सुभोजयेत् |
यथासम्भवमेतद्धि रुद्राराधनमीरितम् || १० ||

तथैव भोजयेदेकं वृषोत्सर्गफलाप्तये |
वृषोत्सर्गाराधनं तु विधातव्यं मम प्रियम् || ११ ||

रुद्राराधनक्रमः

आचारादिकषड्लिङ्गस्थलषट्कसमाश्रयम् |
खड्गेशादिकपञ्चाशद् रुद्राराधनमाचरेत् || १२ ||

चत्वारः षड् दश तथा रुद्रा द्वादश षोडश |
द्वावित्याचारलिङ्गादिस्थलषट्कसमाश्रयाः || १३ ||

प्. ६२) पञ्चाशद्रुद्रनामानि

खड्गेशश्च बकेशश्च श्वेतो भृङ्गीश्वरस्तथा |
छगलण्डद्विरण्डेशौ महाकालीश्वरोऽपि च || १४ ||

भुजङ्गेशपीनाकीशदारुकेशास्ततः परम् |
अर्धनारीडुमाकान्त आषाडीशस्ततः स्मृतः || १५ ||

दण्डीशात्रीशमित्रेशमेषेशा लोहितेश्वरः |
शिखीश्वरश्च क्रोधेशश्चण्डः पञ्चान्तकेश्वरः || १६ ||

शिवोत्तमैकरुद्रेशौ कूर्मेशश्चैकनेत्रकः |
चतुराननेश्वराजेशशर्वसोमेश्वरास्तथा || १७ ||

लाङ्गलीशश्च संवर्तकेशः श्रीकण्ठसंज्ञकः |
अनन्तेशश्च सूक्ष्मेशस्त्रिमूर्तीशस्ततः स्मृतः || १८ ||

अमरेशस्तथाऽर्घेशो भारभूतेश्वरस्तथा |
अतिथीशश्च स्थाण्वीशो हरो झिण्टीश्वरस्तथा || १९ ||

भौतिकेशश्च सद्योजातेशश्चानुग्रहेश्वरः |
अक्रूरेशो महासेनो लकुलीशः शिवेश्वरः |
पञ्चाशत्संख्यका रुद्रा अमी पूज्या यथाक्रमम् || २० ||

इति श्रीमकुटागमे चर्यापादे एकादशाहकर्तव्यविधिकथनं नाम 
षष्ठः पटलः || ६ ||




सप्तमः पटलः

रुद्र उवाच

सर्वशक्तिसमायुक्त सर्वैश्वर्यसमुन्नत |
द्वादशाहकृत्यविधिमशेषं ब्रूहि मे विभो || १ ||

परशिव उवाच

द्वादशाहकृत्यानि

चतुर्थस्य निवृत्त्यर्थं जीवभावनिवृत्तितः |
तत्त्वादियोजनादूर्ध्वं चतुर्थोऽपि निवर्तते || २ ||

गुरुदीक्षापरिप्राप्तशिवलिङ्गाङ्गयोगतः |
द्विरेफकीटन्यायेन शिवैक्यं प्राप्तवान् द्विजः || ३ ||

प्. ६५) लिङ्गाङ्गसंगिनि मृते सम्प्राप्ते द्वादशेऽहनि |
सापिण्ड्यं नैव कर्तव्यं प्रेतत्वाभावतस्ततः || ४ ||

दीक्षाकालपरिप्राप्तशिवैक्यं जीवभावतः |
आविर्भूतं विजानन्ति मदीयागमवेदिनः || ५ ||

सदाशिवाद्यभिन्नेभ्यः पितृभ्यस्तत्त्वसम्मिताः |
कलाः संगृह्य चान्यत्र समभ्यर्च्य यथाविधि || ६ ||

तत्त्वादियोजनक्रमः

जीवभावनिवृत्त्यर्थं मृतलिङ्गाङ्गसङ्गिनः |
वर्गत्रयैक्यसिद्ध्यर्थं तत्त्वादीन् योजयेत् सुतः || ७ ||

द्वादशेऽहनि वै कर्ता माहेशान् सन्निमन्त्र्य च |
गृहीत्वैव गणानुज्ञामेवं संकल्पमाचरेत् || ८ ||

पितुस्तदीयपित्राद्यैर्महेशादिस्वरूपकैः |
शिवसायुज्यसिद्ध्यर्थं करिष्यन् तत्त्वयोजनम् || ९ ||

प्. ६६) नन्दिकेशमहाकालसंज्ञिनोर्विश्वदेवयोः |
पितुः पितामहादीनां महेशादिस्वरूपिणाम् || १० ||

षट्त्रिंशतां च तत्त्वानां कलानामष्टत्रिंशताम् |
आराधनं करिष्यामीत्येवं संकल्पपूर्वकम् || ११ ||

विश्वेदेवौ च पित्रादीन् तत्त्वानि च कलास्तथा |
आवाह्य चाभिसम्पूज्य चिकीर्षुस्तत्त्वयोजनम् |
दश दानानि वै कुर्याद् गवादीनि यथाक्रमम् || १२ ||

अथ कर्ता गृहीत्वा तु ताम्रपात्रं हि साक्षतम् |
पितामहादिस्थानस्थमाहेशनिकटस्थितः || १३ ||

पितामहादिभिः पात्रे हस्तस्पर्शं हि कारयन् |
पितामहादीनावाह्य पितृस्थानीयमाश्रितः || १४ ||

सद्योजातं प्रपद्यामीत्याद्यान् मन्त्रान् समुच्चरन् |
चन्द्रशेखरमुख्यान् वै तत्त्वेशांस्तत्र योजयेत् || १५ ||

प्. ६७) कलायोजनम्

ईशानः सर्वविद्यानामित्याद्यानुच्चरन् मनून् |
शशिन्यादिकलाश्चापि क्रमशस्तत्र योजयेत् || १६ ||

चतुर्थभावनिवृत्त्यर्थं पात्रप्रदानक्रमः

पितृस्थानस्थितायास्मै दत्त्वा तत्पात्रमादितः |
पितरं पितामहस्य स्थाने संयोजयाम्यहम् |
इति ब्रुवाणस्तत्पात्रं दद्यात् पैतामहाय वै || १७ ||

पितामहं महेशस्वरूपं हि प्रपितामहे |
संयोजयामीति वदन् तत्पात्रं पूर्ववत्ततः |
प्रपितामहपदस्थाय दद्यान्माहेश्वराय च || १८ ||

ततः परं सदाशिवस्वरूपं प्रपितामहम् |
संयोजयाम्यहं वृद्धप्रपितामह इति ब्रुवन् |
तत्स्थानसंस्थितायास्मै दद्यात् पात्रमनन्तरम् || १९ ||

प्. ६८) शिवस्वरूपममलं तं वृद्धप्रपितामहम् |
अरूपे परमे शैवे तत्त्वे संयोजयाम्यहम् || २० ||

इति ब्रुवाणस्तमिमं मयि लीनं विभावयेत् |
एवमुक्तविधानेन चतुर्थो विनिवर्तते || २१ ||

इति श्रीमकुटागमे चर्यापादे द्वादशाहविधिकथनं नाम सप्तमः 
पटलः || ७ ||



अष्टमः पटलः

रुद्र उवाच

समस्तजगदाधार समस्तामरवन्दित |
प्रकीर्णकविधिं ब्रूहि सर्वज्ञ परमेश्वर || १ ||

परशिव उवाच

सोदरेषु पितुः कर्म कुर्वत्स्वन्यः स्थलान्तरात् |
दशाहमध्य आगच्छेत् कृत्वा गतदिनक्रियाम् |
समाधिवर्जं मिलितः शेषं कर्म समाचरेत् || २ ||

तत्त्वसंयोजनाधिकारक्रमः

कनिष्ठेनाऽथवाऽन्येन कृतेऽपि पितृकर्मणि |
कुर्यादुदकदानं च तत्त्वसंयोजनं सुतः |
अग्रजेन कृतं कर्म नानुजेन पृथक् कृतिः || ३ ||

प्. ७०) तत्त्वयोजने विशेषः

श्राद्धकर्तुर्यदा भार्या ह्याशौचान्ते रजस्वला |
श्राद्धशेषं प्रकुर्वीत विसृजेत् तत्त्वयोजनम् || ४ ||

तत्त्वसंयोजने प्राप्ते मृतपत्नी रजस्वला |
तत्त्वसंयोजनं न स्यात् तत्कुर्यात् पञ्चमेऽहनि || ५ ||

क्लीबादीनां तत्त्वसंयोजनं नास्ति

तत्त्वसंयोजनं नैव क्लीबानां दुष्टयोषिताम् |
अद्वादशवयस्कानां मृतानां ब्रह्मचारिणाम् || ६ ||

नैष्ठिकानां यतीनां च कार्येशानबलिस्तथा |
तत्त्वसंयोगरहिते न प्रत्याब्दिकमिष्यते || ७ ||

पार्वणाराधनादिकम्

अदैवं पार्वणसमं सोदकुम्भमधर्मकम् |
संकल्पविधिना कार्यमन्वहं त्वाब्दिकावधि || ८ ||

तत्त्वसंयोजनादूर्ध्वं वत्सरं वा तदर्धकम् |
नान्यत् कुर्यादष्टकायाः पार्वणाराधनं सुतः || ९ ||

प्. ७१) तत्त्वसंयोजनवशान्महेशत्वयुजः पितुः |
प्रत्यब्दं प्रतिमासं च कुर्यात् पार्वणवत् सुतः || १० ||

पाकशेषं न यो भुञ्ज्याद् दैवे पित्र्ये च कर्मणि |
सम्यगाचरितं वाऽपि तस्य तत् स्यान्निरर्थकम् || ११ ||

नक्तव्रते च नियते संकटे राहुदर्शने |
रात्रावपि विधेयं स्याच्छ्राद्धं श्रद्धासमन्वितैः || १२ ||

उपरागे पैतृके च तीर्थे दर्शे च संक्रमे |
पितॄन् संतर्पयेद् धीमान् साक्षतैर्विमलैर्जलैः || १३ ||

आराधनलक्षणम्

पित्रादयो महेशादिरूपा यत्र हि पैतृके |
आराध्यन्ते तु भक्त्या तदाराधनमुदीरितम् || १४ ||

प्. ७२) तत्र नन्दिमहाकालौ विश्वेदेवौ प्रकीर्तितौ |
पित्रर्थं कीर्तिता एते महेशश्च सदाशिवः |
शिव इति त्रयः शम्भुः संरक्षक इति स्मृतः || १५ ||

द्विविधं श्राद्धमङ्गानि च

श्राद्धं तु द्विविधं प्रोक्तं पितृमल्लोकवासिनाम् |
पितॄणां तृप्तिजनकं पितृलोकनिवासिनाम् || १६ ||

श्राद्धस्याङ्गानि वक्ष्यामि शृणु रुद्र यथाक्रमम् |
होमस्त्यागस्तथा पिण्डो विश्वेदेवास्तिलाः कुशाः |
उद्देशः पितृदेवानामर्घ्यपात्रं च रक्षकम् || १७ ||

अपसव्यं च विकिरं श्राद्धाङ्गमिति कीर्तितम् |
मल्लोकवासिनां पुत्र पितॄणां प्रवदाम्यथ || १८ ||

श्राद्धकर्मणि निषिद्धम्

होमः पिण्डस्तिला दर्भा विकिरं चार्घ्यपात्रकम् |
अपसव्यं तथा सप्त निषिद्धं श्राद्धकर्मणि || १९ ||

प्. ७३) विश्वेदेवाः पित्रुद्देशस्त्यागः संरक्षकोऽपि च |
श्राद्धाङ्गानि भवन्त्येव तस्मात् तान्युपयोजयेत् || २० ||

शाम्भवव्रतिनां सापिण्ड्यं नास्ति

शाम्भवव्रतिने श्राद्धं सपिण्डं विदधाति यः |
कुलमासप्तमं तस्य नरके निपतेद् ध्रुवम् || २१ ||

त्रिविधमाराधनम्

गृह्याद्यधिकृतं चैव निराभार्याधिकारिकम् |
सांकल्पिकमिति तथा प्रोक्तमाराधनं त्रिधा || २२ ||

गृह्याद्यधिकृते कार्यं विश्वेदेवादिसंयुतम् |
विश्वेदेवान् पित्रुद्देशं त्यागं संरक्षकं तथा |
वर्जयित्वैव कर्तव्यं निराभार्याधिकारिकम् || २३ ||

विश्वेदेवान् रक्षकं च त्यागमावाहनादिकम् |
त्यक्त्वा संकल्पमात्रेण कारुण्यानां विधीयते || २४ ||

प्. ७४) आराधने माहेश्वरार्चा

शैवशास्त्रविशेषज्ञः षट्स्थलज्ञानकोविदः |
त्रिकालपूजाभिरतो लिङ्गनिष्ठापरायणः || २५ ||

माहेश्वरोऽर्चनीयः स्यान्मुख्य आराधने स्मृतः |
एककालार्चनासक्तो मध्यमः परिकीर्तितः || २६ ||

अनर्पितं च यो भुङ्क्ते नैकदा लिङ्गमर्चति |
मद्भक्तानपि यो द्वेष्टि वर्जनीयः स सर्वदा || २७ ||

इति श्रीमकुटागमे चर्यापादे प्रकीर्णकविधिकथनं नाम अष्टमः पटलः 
|| ८ ||



नवमः पटलः

रुद्र उवाच

स्वलीलाकल्पितानल्पजगज्जाल निराकुल |
प्रत्याब्दिकविधानं मे कृत्स्नं ब्रूहि जगत्पते || १ ||

परशिव उवाच

प्रत्याब्दिकाराधनविधानम्

विधाय नित्यकर्माणि विप्रानाहूय सादरम् |
दीपं प्रज्वाल्य गन्धाद्यैरलङ्कृत्य प्रणम्य च || २ ||

सभस्मघुण्टिकं चैव ताम्बूलं दक्षिणान्वितम् |
गृहीत्वा नन्दिकेशादीन् नमस्कुर्याद् गणेश्वरान् || ३ ||

नम आव्याधिनीभ्य इत्यथ कुर्यात् प्रदक्षिणम् |
त्रिसंख्यं घण्टिकानादं कारयन् स्थिरचेतसा || ४ ||

उपस्पृश्याथ संकीर्त्य देशकालौ यथाक्रमम् |
पितुरैक्यदिनाभिख्याराधनं तृप्तिसाधनम् |
करिष्य इति संकल्प्य कलशं चाभिपूज्य च || ५ ||

प्. ७६) इमा माहेशपूजार्थं दुरितक्षयकारकाः |
इति द्रव्याणि सम्प्रोक्ष्य क्षणान् दद्याद् यथाक्रमम् || ६ ||

सप्तद्रव्यवर्जनम्

अपसव्यं तिलान् दर्भान् पिण्डदानाग्निकर्मणि |
विकिरं चार्घ्यपात्रं च शैवे सप्त विवर्जयेत् || ७ ||

पित्राराधनदेवताः

पिता महेश्वरः प्रोक्तस्तत्पिता च सदाशिवः |
प्रपितामहः शिवश्चैते पित्राराधनदेवताः || ८ ||

आराधनकर्मणि वैषम्यवर्जनम्

तपसा विद्यया वाऽग्र्या अर्हन्त्युत्तममासनम् |
दानभोजनपूजासु न वैषम्यं शुभावहम् || ९ ||

प्. ७७) पुष्पाक्षतादिदानेन माहेश्वरनिमन्त्रणम्

नन्द्यादिसंज्ञिनां विश्वेदेवानां स्थानके तथा |
महेश्वरादिसंज्ञानां पितॄणां स्थानकेऽपि च || १० ||

संरक्षकस्य शम्भोश्च स्थाने पुष्पाक्षतान् क्षणान् |
दत्त्वा ब्रूयात् प्रसादश्च भवद्भिः कार्य इत्यपि || ११ ||

निमन्त्रिता मौनयुजो मद्ध्यानासक्तचेतसः |
तृप्तिमन्तश्च वर्तेरन् न चेन्निरयमाप्नुयुः || १२ ||

मण्डलद्वयरचनम्

पादार्चनाय रचयेद् बाह्यमान्तरमेव वा |
अरङ्गमेति मन्त्रेण मण्डलद्वितयं तथा || १३ ||

मध्ये तयोरन्तरेण कर्तव्यं वै षडङ्गुलम् |
यथा पादोदकस्पर्शो न भवेत् पितृदेवयोः || १४ ||

मण्डलद्वयमारच्य पाद्यार्थं पितृदेवयोः |
तत्स्थाने भस्मगन्धाद्यैरर्चयेत् सकलैरपि || १५ ||

प्. ७८) निमन्त्रितमाहेश्वराणां सत्कारादिकम्

स्वागतं परिपृच्छ्यैव दत्त्वा चासनमप्यथ |
शन्नो देवीरिति पठन् पादौ प्रक्षालयेदपि || १६ ||

पादाम्बु स्वशिरस्युक्ष्य पादावुद्वर्त्य वाससा |
भस्मना साक्षतैर्गन्धैः पुष्पविल्वादिकैरपि || १७ ||

धूपदीपनिवेद्यैश्च मन्त्रपुष्पेण चार्चयेत् |
विश्वेदेवान् पितॄन् पश्चादथ संरक्षकं क्रमात् |
पादौ प्रक्षाल्याचमेयुः कर्ता भोक्तार एव च || १८ ||

प्राणानायम्याथ कर्ता हस्तार्चापात्रगाक्षतान् |
गृहीत्वा विष्टरान् दद्यात् स्वाहां स्वधां समुच्चरन् || १९ ||

विश्वेदेवाद्यावाहनम्

विश्वेदेवान् पितॄंश्चैव नामगोत्रपुरस्सरम् |
आवाह्य गन्धपुष्पाद्यैः समभ्यर्च्य यथा क्रमम् |
वासोभिश्च हिरण्येन यथाशक्ति सुतोषयेत् || २० ||

प्. ७९) विकीर्य भस्म भोज्येषु तन्महेशेति चामनन् |
आराधने गयां ध्यात्वा ध्यात्वा देवं महेश्वरम् |
महेशादीन् पितॄन् ध्यात्वा कुर्यादाराधनं ततः || २१ ||

माहेश्वरेभ्यो भोजनपर्यवेषणम्

इति मन्त्रं समुच्चार्य पाकदोषनिवृत्तये |
पञ्चब्रह्माभिधैर्मन्त्रैराज्यमन्नेऽभिधारयेत् || २२ ||

पात्रेषु भक्ष्यभोज्यादि पर्याप्तं निक्षिपेदपि |

प्रसादेऽङ्गुष्ठनिवेशनम्

माहेश्वरस्वेष्टलिङ्गसमर्पणविधेरथ || २३ ||

कर्ता देव सवित इत्युच्चरन् परिषेचनम् |
पात्रस्य कृत्वा पृथिवी ते पात्रं यच्छंयोरिति || २४ ||

प्. ८०) त्र्यम्बकं च पठेन्नेव माहेश्वरकरं ततः |
गृहीत्वैव प्रसादे तु तदङ्गुष्ठं निवेशयन् || २५ ||

स्वाहास्वधाभ्यां देवपितृतर्पणम्

भोक्तारमन्नमात्मानं ब्रह्मेत्येव विभावयन् |
भुवं गयां शूलधरं भोक्तारं भावयन्नपि || २६ ||

नाम गोत्रं च सम्बन्धमुच्चार्य च प्रसादकम् |
स्वाहां स्वधां यथायोगं नमश्च न ममेति च |
ब्रुवन् समर्पयेद् देवपितृभ्यश्च यथाक्रमम् || २७ ||

पुनरावृत्तिरहितपितृतृप्तिनिरूपणम्

गयायां श्रीरुद्रपादे क्षेत्रेषु श्रीनगादिषु |
दत्तमस्त्वित्युद्गिरन् वै साक्षतं विसृजेज्जलम् || २८ ||

ततः संकल्प्य च कृतेनैक्याहाराधनेन च |
पितॄणामक्षया तृप्तिः पुनरावृत्तिवर्जिता || २९ ||

प्. ८१) शाश्वती शिवसायुज्यसिद्धिर्भूयादिति ब्रुवन् |
सर्वमेतद् यथाकालं दत्तमस्त्विति वाचयेत् || ३० ||

आपोशानप्रदानक्रमः

दत्त्वा चापोशनं देवपितृभ्यश्च यथाक्रमम् |
ईशानः पितृरूपेण महादेवो महेश्वरः || ३१ ||

प्रीयतां भगवानीशः परमात्मा सदाशिवः |
प्रीयतां पितृरूपीश इत्युक्त्वा जलमुत्सृजेत् || ३२ ||

माहेश्वरप्रार्थनम्

श्रद्धायां प्राण इत्याद्यैर्जुहुयुः प्राण आहुतीः |
आमनन् मधु वातेति मध्विति त्रिः समुच्चरन् |
यथासुखं जुषध्वमित्युक्त्वा तैः प्रतिवाचयेत् || ३३ ||

मन्त्रमध्ये क्रियामध्ये शम्भोः स्मरणपूर्वकम् |
यत्किञ्चित् क्रियते कर्म तत्कोटिगुणितं भवेत् || ३४ ||

प्. ८२) अपेक्षितं याचितव्यं त्याज्यं चैवानपेक्षितम् |
उपविश्य सुखेनैव भोक्तव्यं स्वस्थमानसैः || ३५ ||

उक्त्वा प्रसादभोगस्य काले तेषां निषद्गणान् |
जाबालाद्यधिश्रवणमन्त्रान् संश्रावयेदपि || ३६ ||

उत्तरापोशनम्

तेषां प्रसादभोगान्ते मधु वातेति मध्विति |
तृप्ताः स्थेति च तानुक्त्वा तृप्ताः स्म इति वाचयेत् || ३७ ||

उत्तरापोशनं दत्त्वा करशुद्धेरनन्तरम् |
उत्तरान् पाठयेन्मन्त्रान् श्रद्धायां प्राण आदिमान् || ३८ ||

अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषो ह्यङ्गुष्ठं च समाश्रितः |
ईशः सर्वस्य जगतः प्रभुः प्रीणाति विश्वभुक् || ३९ ||

भोजनानन्तरमनुष्ठानक्रमः

इत्युक्त्वा तैराशिषश्चाक्षययमाराधनं त्विति |
वाचयित्वा ऋचे त्वा पृथिवी शान्तेति चामनन् || ४० ||

प्. ८३) तान् त्रिः प्रदक्षिणं कृत्वा तैः स्वाहां च स्वधामपि |
वाचयित्वा ततो ब्रूयादुपचारान् यथोचितम् || ४१ ||

अद्य मे सफलं जन्म भवत्पादाभिवन्दनात् |
अद्य मे वंशजाः सर्वे याता वोऽनुग्रहाद् दिवम् || ४२ ||

पत्रशाखादिदानेन क्लेशिता यूयमीदृशाः |
तत् क्लेशजातं चित्तेषु विस्मृत्य क्षन्तुमर्हथ |
इति प्रणम्य तेभ्यश्च गृह्णीयादाशिषः पुनः || ४३ ||

माहेश्वरेभ्य आशीर्वचनग्रहणम्

आयुः प्रजां धनं विद्यां स्वर्गं मोक्षं सुखानि च |
प्रयच्छन्तु तथा राज्यं प्रीत्या नॄणां पितामहाः |
इत्युक्त्वा गच्छतो विप्रानासीमान्तमनुव्रजेत् || ४४ ||

महालयाराधने च तीर्थाराधनके तथा |
संकल्प एव भिद्येत प्रयोगे न भिधा भवेत् || ४५ ||

प्. ८४) श्राद्धकर्मणि पित्राद्याराधनक्रमः

मातॄणां वा पितॄणां वा वर्गः प्रत्याब्दिके भवेत् |
महालयाराधनादौ पित्राद्याः सर्व ईरिताः || ४६ ||

आदौ पिता तथा माता सापत्नी जननी तथा |
मातामहाः सपत्नीका आत्मपत्न्यस्त्वनन्तरम् || ४७ ||

सुतभ्रातृपितृव्याश्च मातुलाश्च सभार्यकाः |
दुहिता भगिनी चैकदौहित्रो भागिनेयकः || ४८ ||

पितृष्वसा मातृष्वसा जामाता भुवुकः स्नुषा |
श्वशुरः स्यालकश्चैव स्वामी च गुरुरिक्थिनौ || ४९ ||

माहेश्वरालाभे विष्टरेषु सर्वं कर्तव्यम्

यत्नेऽपि सर्वथाऽलाभे माहेशानां महेश्वर |
विष्टरेषु निधायैव घण्टां वा भस्मघुण्टिकाम् |
पादार्चनादिकं सर्वमाराधनमथाचरेत् || ५० ||

प्. ८५) भोज्यं च धेनवे दद्याद् विप्रेभ्यश्चैव दक्षिणाम् |
कुर्वन्नेवं स लभत आराधनफलं महत् || ५१ ||

पित्राराधनफलकथनम्

विधिनाऽनेन कुरुते पित्रोराराधनं तु यः |
आयुः श्रियं प्रजां लब्ध्वा शिवलोके महीयते || ५२ ||

अननुष्ठाने दोषः

नास्तिक्यादथवाऽलस्याद् यस्त्वेवं नानुतिष्ठति |
काकयोनिशतं गत्वा स हि श्वा चाभिजायते || ५३ ||

इति श्रीमकुटागमे चर्यापादे प्रत्याब्दिकविधिकथनं नाम नवमः 
पटलः || ९ ||




दशमः पटलः

रुद्र उवाच

अशेषजगदाधार निराधार कृपानिधे |
ममास्ति विशयः कश्चिदाशौचविषये विभो || १ ||

शाम्भवव्रतशुद्धेषु कथमाशौचसंगतिः |
भवद्भावनया त्यक्तगात्रेषु व्रतसेविषु || २ ||

अमृतेषु कथं नु स्यात् तनोराशौचसंगमः |
एनं मे संशयं छिन्धि सर्वज्ञानैकसागर || ३ ||

परशिव उवाच

साधु पृष्टं त्वया वत्स सद्भक्तानुजिघृक्षुणा |
तद् गोप्यमपि वक्ष्यामि सावधानमनाः शृणु || ४ ||

शाम्भवव्रतनिष्ठानामप्याशौचावाप्तिः

शाम्भवव्रतशुद्धानां मत्सेवाभिरतात्मनाम् |
मुक्तिभाजां तनुत्यागहेतुकाशौचसंगमः |
यद्यप्यसम्भाव्य एव प्राणिदोषाप्रकाशनात् | ५ ||

तथापि तेषां संसारसम्बद्धतनुयोगिनाम् |
देहोत्पत्तिविनाशोत्थमाशौचमिह विद्यते |
यतीनां तद्धि संसारयोगाभावान्न युज्यत् || ६ ||

तस्मात् संसारसम्पर्को हेतुराशौचसंगतेः |
तद्योगादस्ति व्रतिनामाशौचमिति निश्चिनु || ७ ||

आशौचे विद्यमानेऽपि नान्तरायोऽर्चने

आशौचे विद्यमानेऽपि नान्तरायोऽर्चनस्य तु |
मदर्चा विघ्नविच्छेत्री दीक्षासामर्थ्ययोगतः || ८ ||

नैमित्तिकानां नित्यानामन्येषां कर्मणां पुनः |
आशौचमूलसंकोचस्तुल्य एव ह्यदीक्षितैः || ९ ||

आत्मन्यारोपिता येन ह्यग्नयः सोमपीथिना |
उत्क्रान्तेरेव तस्य स्यादाशौचं ज्ञातिषु ध्रुवम् || १० ||

आशौचद्वैविध्यं चातुर्विध्यं च

जातकं मृतकं चेति ह्याशौचं द्विविधं स्मृतम् |
तच्चतुर्धाऽल्पमधिकमपूर्णं पूर्णमित्यपि || ११ ||

अल्पकालिकमल्पं स्यादधिकं कालतोऽधिकम् |
अपूर्णं स्यात् त्रिरात्रादि दशाहादि तु पूर्णकम् || १२ ||

ज्ञातीनां दम्पत्योः सोदराणां वर्णानां चाशौचकालः

स्रावे मातुस्त्रिरात्रं स्याज्ज्ञातीनां तन्न विद्यते |
पाते मातुर्माससंख्यं पित्रादीनां दिनत्रयम् || १३ ||

प्. ८९) दशाहमुक्तं विप्रस्य द्वादशाहं नृपस्य तु |
विशः पञ्चदशाहं तु मासः शूद्रस्य सम्मतम् || १४ ||

दशाहे समतिक्रान्ते जाताशौचं न विद्यते |
पुत्रस्य जन्म श्रुत्वा तु जलमाप्लुत्य शुद्ध्यति || १५ ||

जाते मृते तु ज्ञातीनां सद्यः शुद्धिर्विधीयते |
दशाहेनैव दम्पत्योः सोदराणां तथैव च || १६ ||

अजातदन्तादिषु मृतेष्वाशौचकालः

शिशावजातदन्ते तु सद्यः शौचं विधीयते |
बाले त्वकृतचौले तु स्यादहोरात्रमात्रकम् || १७ ||

बालस्योपनयात् पूर्वं मातापित्रोस्त्रिरात्रकम् |
मरणे तूपनीतानामाशौचं पूर्णमीरितम् || १८ ||

ज्ञातीनां स्याद्दशाहं तु सोदकानां त्रिरात्रकम् |
सगोत्राणां स्नानमात्रं तदन्येषां न विद्यते || १९ ||

प्. ९०) मातुलादिषु मृतेष्वाशौचविधिः

मृतौ तु मातुलादीनां त्रिरात्रमिति चोदितम् |
मरणे बान्धवानां तु पक्षिण्याशौचमीरितम् || २० ||

आ त्रिमासात् त्रिरात्रं स्यादा षण्मासात्तु पक्षिणी |
आ वत्सरादहोरात्रं ततः स्नानेन शुद्ध्यति || २१ ||

बहूनामाशौचानां तन्त्रेण शुद्धिः

बहूनामपि सम्प्राप्तौ तन्त्रेणैव हि शुद्ध्यति |
समानमल्पकं वाऽपि प्रथमेन समापयेत् || २२ ||

मरणाशौचस्य प्राधान्यम्

जातके मृतकं वाऽपि मृतके वाऽपि जातकम् |
यदि स्यान्मृतकस्यैव प्राधान्यं परिकीर्तितम् |
पित्रोस्तु मरणाशौचमन्याशौचस्य बाधकम् || २३ ||

प्. ९१) पितुर्दशाहमध्ये तु माता यदि मृता भवेत् |
पितुः पूर्णं तु निर्वर्त्य मातुर्गृह्णीत पक्षिणीम् || २४ ||

शवानुगमे शुद्धिविधिः

अनुगम्य शवं विप्रो ज्ञातेरन्यस्य वा पुनः |
स्नात्वा च भस्मनोद्धूल्य मां दृष्ट्वैव विशुद्ध्यति || २५ ||

नैष्ठिकादीनामाशौचं नास्ति

नैष्ठिकानां वनस्थानां यतीनां ब्रह्मचारिणाम् |
न जन्ममरणोद्भूतमाशौचमिह विद्यते || २६ ||

सद्यः शौचविधानम्

दाने विवाहे यज्ञे च संग्रामे देशविप्लवे |
आपद्यपि च कष्टायां सद्यःशौचं विधीयते || २७ ||

प्. ९२) सन्ध्या पूजा च कदापि न त्याज्या

सूतके मृतके चैव सन्ध्यां पूजां न सन्त्यजेत् |
उपांशुसन्ध्यां पूजां तु कुर्यात् त्रिकरणैरपि || २८ ||

ग्रन्थोपसंहारः

शाम्भवव्रतीनां धर्माः संक्षेपेण मयेरिताः |
श्रद्धावन्तो विमुच्यन्ते क्लिश्नन्त्यन्ये विमोहिताः || २९ ||

मकुटं धर्मशास्त्रं तु मदीयं मकुटायितम् |
पठनीयं प्रयत्नेन मत्प्रसादाभिकाङ्क्षिणा || ३० ||

इति श्रीमकुटागमे उत्तरभागे चर्यापादे आशौचविधिकथनं नाम 
दशमः पटलः || १० ||

				समाप्तश्चायं मकुटागमः

###########   END OF FILE  #######